Różne kategorie chorób można scharakteryzować z uwagi na udział zjawisk społecznych w ich powstawaniu, rozwoju, usta­laniu przyczyn oraz skutkach jakie wywołują.

I tak. choroby zakaźne, o ustalonych przyczynach, rozprze­strzeniają się na skutek styczności lub łączności społecznej. Dla powstawania niektórych chorób wystarczy styczność przestrzen­na, np. dla odry, krztuśca, dla innych wystarczy styczność po­średnia, poprzez przedmioty używane przez chorego, np. żółtacz­ka zakaźna. Dla jeszcze innych konieczna jest łączność społecz­na (tak jak w przypadku chorób wenerycznych). Rozwojowi cho­rób zakaźnych sprzyja duża ilość styczności, rozwój komunika­cji oraz ruchliwość społeczna ludzi. Przykładem wpływu rozwo­ju komunikacji na rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych są chociażby coraz to wybuchające gdzieś epidemie cholery. Ru­chliwość społeczna ludzi w postaci codziennych dojazdów do pracy również sprzyja przenoszeniu się chorób zakaźnych.

Walka z epidemiami chorób zakaźnych polega na przerwaniu odpowiedniego łańcucha styczności, bezpośrednich lub pośred­nich, albo izolacji ogniska zakażenia. Z uwagi na fakt, że w przy­padku chorób zakaźnych znane są przyczyny, sposób przenosze­nia się oraz terapia, możemy mówić o pierwszym etapie profi­laktyki, czyli o unikaniu choroby, o drugim etapie, czyli o za­trzymaniu rozprzestrzeniania się choroby oraz o trzecim eta­pie ? leczeniu. Istotnym zagadnieniem jest stosowanie szcze­pień lub np. filtrów w żłobkach, a także podniesienie poziomu sanitarnego. W przypadku wybuchu choroby najważniejszym za­daniem jest przerwanie łańcucha styczności. Stosuje się w tym celu izolację chorego. Istnieje jednak wiele trudności w przery­waniu zakażenia ? duża ruchliwość ludzi, rozwinięta komunika­cja wewnątrz kraju i międzynarodowa, nieprzestrzeganie badań okresowych.

Choroby przewlekłe, albo inaczej chroniczne, powstają czę­sto z bliżej nieokreślonych przyczyn, są chorobami trwającymi nieraz całe życie? powodującymi pełną lub częściową niezdol­ność do pracy. Niezdolność do pracy może być stwierdzona obiektywnymi kryteriami, a może być tylko subiektywnym od­czuciem pacjentów, które powstają na skutek nagromadzenia się przeszkód pomiędzy jednostką a zadowalającym przystosowa­niem do życia. Stan subiektywny może wynikać także ze stosun­ku społeczeństwa, grup społecznych do danej choroby, możli­wości działania człowieka dotkniętego tą chorobą, a także z przyj­mowanego systemu wartości w grupach społecznych i związa­nych z tym oczekiwań w zakresie umiejętności i zachowań ich członków. Na przykład utrata rąk przez mieszkańca wsi jest większym zagrożeniem niż choroba psychiczna. Sprawa ta przed­stawia się odwrotnie w przypadku pracownika umysłowego. Na­leży podkreślić, że choroba przewlekła obciąża zwykle rodzinę, może powodować zmiany w strukturze rodziny, przemiany w ro­lach społecznych. Gdy chory jest żywicielem rodziny, ktoś musi przejąć jego rolę. Gdy chora jest matka, zagrożone jest prowa­dzenie gospodarstwa domowego.

Inne problemy powstają w związku z leczeniem chorób prze­wlekłych. Znacznie mniej uwagi zwraca się na bezpośrednią walkę z chorobą, natomiast znacznie bardziej rozwinięta jest druga forma, tzn. kładzie się nacisk na zdrowie społeczności, na zdrowie publiczne oraz na przystosowanie do radzenia sobie w sytuacji choroby.

Jeśli chodzi o choroby psychiczne, to najbardziej charakterys­tyczną ich cechą jest to, że objawiają się one najpierw w zacho­waniu społecznym. Zanim ustali się diagnozę lekarską, wystę­puje zachowanie, które zdaniem grupy odbiega od normy. Z tym, że ocena, iż jakieś zachowanie jest dewiacyjne tzn. odbiegające od normalnego, zależy od stopnia tolerancji grupy na dane za­chowanie. Choroby psychiczne trwają zwykle długo, obciążają rodzinę, a także kładą na niej stygmat, który utrudnia przysto­sowanie społeczne innym członkom rodziny. Wskazuje się także na to, że przyczyn chorób psychicznych można poszukiwać w gru­pach społecznych, a także i na to, że rodzina jako grupa pełni ważną funkcję w terapii.

Do wymienionych rodzajów chorób należy dodać jeszcze cho­roby nieuleczalne, kończące się śmiercią, nazywane także cho­robami terminalnymi. Są to choroby o różnym czasie trwania, z brakiem pozytywnej prognozy, z nasilającymi się często róż­nymi dolegliwościami. Tacy chorzy przeżywają zwykle poczu­cie osamotnienia, dostrzegają małe starania o nich ze strony służby zdrowia. Rodziny są obciążone niepokojem, trudnościa­mi w bezpośredniej opiece.

Choroby wywołują społeczne skutki. O niektórych już wspo­mnieliśmy. Ogólnie można powiedzieć, że są to skutki obciąża­jące społeczeństwo, grupy społeczne, takie^ jak: rodzina, zakład pracy oraz samą jednostkę. Jeśli chodzi o szerokie skutki spo­łeczne choroby, to dobrze ilustruje je absencja w pracy. Choro­ba przyczynia się do niewyprodukowania towaru, mniejszej wy­dajności przed i po chorobie, zasiłków chorobowych, kosztów leczenia, utrzymania aparatu administracyjnego, ubezpieczalni, nowo przyznanych rent. W rodzinie choroba powoduje procesy dezintegracji życia, przekształcenia struktury rodziny, różnorod­ne skutki psychiczne, koszty, zubożenie, czasami kładzie na niej piętno. Jeśli chodzi natomiast o zakład pracy to również dezor­ganizuje pracę, naraża na straty ekonomiczne. W przypadku jed­nostki powoduje niezdolność do pracy, czasami konieczność przemiany ról społecznych lub ograniczenia w spełnianiu nie­których z nich. Choroba może zniszczyć jednostkę jeżeli unie­możliwia pełnienie roli, która uważana jest za cel i stanowi przedmiot identyfikacji.