W życiu każdego człowieka podstawową rolę spełnia nauka, dzięki której jednostka zdobywa wiedzę, rozwija się umysłowo i coraz lepiej poznaje otaczający świat. Nauka wzbogaca do­świadczenia człowieka oraz kształtuje bardziej adekwatny sto­sunek do świata.

Z nauką szkolną wiąże się sprawa nauczania, przekazywania wiadomości dostosowanych do wieku i możliwości umysłowych ucznia. Nauką, która wyjaśnia przebieg procesu nauczania jest dydaktyka. Nazwa ta pochodzi z języka greckiego, w którym ?di­dácticos” oznacza w języku polskim ?nauczający”.

Nauczanie można określić jako planową pracę nauczyciela z uczniami, polegającą na kierowaniu procesem przyswajania wiedzy, wyrabianiu umiejętności, stosowaniu jej w praktyce, kształtowaniu przekonań, zainteresowań i zamiłowań. Ma ono na

celu doprowadzenie do trwałego przyswojenia sobie przez uczą­cych się wiadomości, umiejętności i nawyków. Wymaga to od nauczyciela wykonywania różnorodnych czynności, jak: podawa­nie wiadomości, wyjaśnianie ich, utrwalanie, sprawdzanie itp.

W dydaktyce, która jest jednym z działów pedagogiki, wyróż­nia się dydaktykę ogólną i dydaktyki szcze­gółowe.

Dydaktyka ogólna obejmuje całość problematyki nau­czania na wszystkich szczeblach, ze wszystkich przedmiotów i for­mułuje ogólne wytyczne postępowania. Dla celów praktycznych okazało się to niewystarczające, bowiem specyfika każdego przedmiotu wymaga dobierania szczególnych sposobów postępo­wania, wynikających z przekazywanych treści.

Dla realizacji poszczególnych treści nauczania okazało się ko­nieczne opracowanie bardziej szczegółowych wskazań dostosowa­nych do specyfiki danych treści. Tym zajęły się dydaktyki szczegółowe, zwane również metodykami przed­miotów nauczania. Opracowano więc metodykę naucza­nia, biologii, matematyki, chemii, fizyki, języka ojczystego, języ­ków obcych, wychowania fizycznego, pielęgniarstwa i innych. Zajmują się one dokładną analizą treści każdego przedmiotu nau­czania, celów jakie ma on do spełnienia w całokształcie naucza­nia, sposobami przekazywania wiadomości oraz warunkami nie­zbędnymi do osiągnięcia najlepszych efektów nauczania (W. Za­czyński, 1974).

Sposoby i środki przekazywania wiadomości są stale doskona­lone i modyfikowane, aby uczeń mógł coraz lepiej je opanowy­wać. Oczywiście, że zakres i trwałość opanowanej przez ucznia wiedzy zależy nie tylko od dobrze dobranych środków jej prze­kazywania, ale również od wkładu pracy samego ucznia. Są one jednak współzależne, bo jeśli środki będą aktywizowały ucznia to i on będzie brał bardziej czynny udział w procesie nauczania. Stąd tak dużą wagę przywiązuje się do metod i środków naucza­nia.

W czasie przekazywania wiadomości uczniowi należy tak to ro­bić, aby obudzić w nim zainteresowania daną dziedziną. Zainte­resowania jako czynnik indywidualny odgrywają znaczną rolę w opanowaniu nowych wiadomości.

Szeroko pojęty proces nauczania prowadzący do pełnego roz­woju jednostki (rozwój intelektualny, moralny i społeczny) okre­śla się mianem kształcenia, a wynikiem kształcenia jest osiągnięcie wykształcenia. Kształcenie dzielimy na dwa kierunki ogólne i zawodowe.

Kształcenie ogólne realizowane jest w szkołach pod­stawowych, liceach ogólnokształcących i na niektórych Wydziałach szkół wyższych. Daje ono osobie uczącej się przygotowanie do rozumienia świata w jego zasadniczych ujęciach, wyposaża w podstawowe wiadomości pozwalające na dalsze kształcenie w wybranych kierunkach i pozwala na zdobycie umiejętności przydatnych w życiu jednostki, np. pisania poprawnego, jas­nego wyrażania swoich myśli i wiele innych.

Kształcenie zawodowe przygotowuje do wykonania określonego zawodu i jest realizowane również na poziomie pod­stawowym (zasadnicze szkoły zawodowe), przygotowując kwa­lifikowanych robotników na poziomie średnim (technika zawodo­we, licea zawodowe). Ten rodzaj szkolnictwa zawodowego daje absolwentowi świadectwo dojrzałości i dyplom technika. Również jest ono realizowane na poziomie wyższym, po ukończeniu któ­rego absolwent otrzymuje tytuł inżyniera lub magistra inżyniera. Ten rodzaj kształcenia obejmuje treści nie tylko zawodowe, przygotowujące pracownika do odpowiedniego zawodu, ale także ogólnokształcące, chociaż w mniejszym wymiarze niż w szkołach ogólnokształcących.

Ze względu na szybko narastające nowe treści w każdej dzie­dzinie zarówno ogólnej, jak i zawodowej żadnego typu szkoła nie jest w stanie przekazać uczącemu się pełnej wiedzy z danej dzie­dziny. Każdy zatem, kto nie chce pozostać w tyle za postępem naukowym i technicznym musi samodzielnie uzupełniać swoją wiedzę. Zadaniem każdej szkoły byłoby więc przygotowanie osób uczących się do samokształcenia, bez którego trudno właściwie egzystować w dzisiejszych czasach, bo łatwo można być zdystan­sowanym przez osobę kompetentniejszą. Przygotowanie do samo­kształcenia nie jest łatwe, ponieważ nikt nie chce się całe życie uczyć. Nie ma również wystarczającej liczby podręczników i książek przedstawiających poziom współczesnej wiedzy w da­nej dziedzinie. Jeśli osoba ucząca się będzie miała odpowiednie materiały, z których będzie mogła uzupełniać swoją wiedzę, to musi także chcieć się uczyć. Do tego potrzebna jest pozytywna, trwała motywacja do uczenia się, a takiej motywacji w obecnych szkołach się nie kształtuje. Pozytywna motywacja do nauki poz­woli uczniowi na przejście z pozycji biernego odbiorcy do aktyw­nego badacza różnych dziedzin.