Poznanie psychiki drugiego człowieka jest niezbędne, jeśli chce się wiedzieć jaki on jest, jakie przeżywa emocje, czego pragnie, jaki jest jego stosunek do otoczenia i siebie samego. Poznać dru­giego człowieka nie jest łatwo, ponieważ trudno odróżnić, przy pierwszym zetknięciu się z nim, które reakcje są naturalne, spon­taniczne, a które wynikają z przyjętej roli lub są udawane. Do wielu stron życia ludzkiego nie można dotrzeć bezpośrednio i trzeba szukać pośrednich sposobów poznania. Jeszcze trudniej­sze jest poznanie chorego, który chcąc osiągnąć własne korzyś­ci, więcej może udawać, niż w rzeczywistości przeżywa. Dlatego do dokładnego poznania pacjenta służą określone metody pozna­wania. Jednak i je trzeba indywidualizować, ponieważ każdy czło­wiek jest inny i siła jego przeżyć jest inna.

Metodą nazywamy sposób postępowania pozwalający na do­kładne poznanie określonego zjawiska czy przedmiotu. Mówi się również, że jest to sposób postępowania, który prowadzi do są­dów prawdziwych. Metody badań nie należy utożsamiać z tech­niką, która jest szczegółową realizacją danej metody. I tak w me­todzie obserwacji wyróżniamy następujące techniki: dzienniczki obserwacyjne, próbki zdarzeń, próbki czasowe, obserwację to­pograficzną i inne. Metoda badawcza jest ogólnym sposobem określającym warunki gromadzenia materiałów badawczych, ą technika szczegółową formą postępowania w danej metodzie. Wiele osób z braku pełnego rozeznania, używa zamiennie termi­nu metoda i technika, co nie jest właściwe, ponieważ oznaczają one co innego.

W badaniach naukowych dopuszczalne są metody sprawdzone na dużych grupach badawczych o różniących je wyraźnie ce­chach. Każda metoda powinna mieć dostateczną moc dyskrymi­nacyjną, to znaczy, że zebrane za jej pomocą materiały wyraźnie różnicują badane zjawiska. Jednym z podstawowych warunków dobrej metody naukowej jest jej diagnostyczność, polegająca na tym, że na podstawie zebranych materiałów można dokładnie określić stan badanego zjawiska. Metody niediagnostyczne to ta­kie, które nie dają pewności, czy zebrane za ich pomocą fakty są prawdziwe. Nie powinny więc być stosowane, gdyż nie dają peł­nego poznania, a często mogą fałszować dany stan rzeczy.

W psychologii stosuje się wiele metod do poznawania psychiki człowieka. Wszystkich nie sposób omawiać i dlatego ograniczy­my się do najważniejszych, do których zalicza się: obserwację, eksperyment, wywiad, testy, i kwestionariusz.