marzec 23rd, 2012 
admin Potrzeby i zadania odgrywają istotną rolę w życiu człowieka, .wpływają na jego aktywność, pomagają w przywróceniu zaburzonej równowagi. Aby jednak mogły być realizowane, potrzebna jest siła pobudzająca do działania. Taką siłą są procesy motywacyjne. Określony cel wyznacza jednostce kierunek działania, ale żeby je zrealizować, trzeba mieć chęć, pragnienie działania i zainteresowanie. Procesy motywacyjne zawierają takie właśnie dyspozycje. Można wyznaczać sobie różne cele, ale nie być zainteresowanym w osiągnięciu ich. Celem ucznia może być, np. ukończenie szkoły w terminie, ale nie jest on zainteresowany odrabianiem lekcji lub nie chce chodzić do szkoły. Mechanizm motywacyjny jest złożony, zawiera wiele elementów poznawczych i emocjonalnych, ale organizuje w taki sposób postępowanie jednostki, aby prowadziło do osiągnięcia postawionych celów. Jest to mechanizm zdolny do organizowania czynności ukierunkowanych na osiągnięcie określonych wyników.
Proces motywacyjny jest procesem regulującym czynności jednostki i organizującym je w taki sposób, aby doprowadziły do osiągnięcia zamierzonego wyniku. Ważną cechą procesu motywacyjnego jest kierunek nadawany czynnościom. Gdy ktoś ma nie zaspokojoną potrzebę kontaktów społecznych z ludźmi, to jego motywacja będzie ukierunkowywać go na sytuację, w której tę potrzebę zaspokoi. Proces motywacyjny będzie zatem związany z jakąś potrzebą i celem określonym przez jednostkę jako wartościowy, pożądany i osiągalny. Motywację można również określić jako funkcję użyteczności celu i prawdopodobieństwa osiągnięcia go (J. Reykowski, 1970).
Motywacja charakteryzuje się dwoma cechami: kierunkiem oraz natężeniem, do którego zalicza się siłę, wielkość i intensywność. Cel wyznacza kierunek motywacji, po osiągnięciu którego motywacja maleje lub wygasa. W działaniu jednostki występują najczęściej dwa rodzaje kierunków motywacji. Pierwszy rodzaj działa wtedy, gdy jednostka pragnie coś osiągnąć, a drugi, gdy chce czegoś uniknąć. Przykładem pierwszego kierunku są pragnienia i chęci, a drugiego obawa, lęk, niechęć.
Siła motywacji wyraża się w konsekwencji utrzymania obranego kierunku działania. Motywacja jest tym silniejsza, im trudniej jest daną jednostkę skłonić do zmiany kierunku podjętej działalności.
Wielkość motywacji wyraża się w liczbie czynności potrzebnych do osiągnięcia celu i zaspokojenia potrzeby.
W przypadku motywacji biologicznej wielkość jej można określić za pomocą wielkości przyswojonych wartości materialnych. Im większy motyw pokarmowy (większy głód), tym więcej pokarmu zostanie skonsumowane. Im większe pragnienie wody (motyw łaknienia), tym więcej zostanie jej wypite. Trudniej jest natomiast określić wielkość motywacji w przypadku celów niematerialnych. Tutaj najczęściej używanym wskaźnikiem wielkości motywacji jest wielkość poziomu aspiracji, który określa, ile człowiek pragnie ?skonsumować”, aby zaspokoić daną potrzebę lub jaki poziom wyniku pragnie osiągnąć.
Intensywnością motywacji określi się zdolność jednostki do wysiłku, do mobilizacji energii potrzebnej do osiągnięcia celu. Intensywność łączy się z mobilizacją organizmu do realizacji określonych zadań (J. Reykowski, 1970).
Poszczególne właściwości motywacji mogą wpływać na przebieg działania i skuteczność osiągnięcia wyniku. Badania prowadzone u ludzi i na zwierzętach wykazały, że poziom siły motywacji ma wpływ na sprawność działania. Wzrost siły motywacji powoduje wzrost sprawności, ale tylko do pewnego poziomu, po którym następuje jej spadek. Pewien optymalny poziom siły motywacji okazuje się najkorzystniejszy, a odchylenia w jednym i drugim kierunku są niekorzystne. Przy bardzo dużej sile motywacji sprawność działania jest niska.
Stwierdzono również, że znaczna siła motywacji działa różnie na sprawność wykonania zadań prostych i złożonych. W rozwiązywaniu zadań prostych duża siła motywacji nie przeszkadza w osiąganiu dobrych wyników, natomiast przy zadaniach złożonych lub czynnościach skomplikowanych sprawność działania maleje. Na przykład sprzątanie mieszkania jako czynność prosta nie zależy od natężenia motywacji osoby sprzątającej, ale rozwiązywanie problemu technicznego zależy od siły motywacji. Lepsze wyniki osiągnie osoba przy niskim natężeniu motywacji, a znacznie słabsze przy wysokim. Badania prowadzone na ten temat stwierdzają istotną zależność pomiędzy stopniem trudności zadania a siłą motywacji. W rozwiązywaniu zadań łatwych najwyższą sprawność osiąga się przy wysokiej sile motywacji, a w trudnych ? przy niskiej.
W praktyce jednostka spotyka się z różnymi rodzajami zadań trudnych. Stopień trudności zależy zarówno od struktury zadania, jak i od przygotowania osoby rozwiązującej je. Im więcej w zadaniu nowych, nie znanych elementów i związków, a mniej składników znanych z poprzedniego doświadczenia, tym zadanie trudniejsze.
Stopień trudności zadania ustala się w zależności od przygotowania i wiadomości rozwiązującego. To, co dla jednych będzie zbyt trudne, dla innych może okazać się łatwe.
W zależności od sytuacji, w jakiej znajduje się jednostka, mogą działać różne rodzaje motywów. W pracy zawodowej będzie działać jeden rodzaj motywów, ukierunkowujący całą działalność na wykonanie zadań produkcyjnych, a w pracach domowych inny rodzaj. Ludzie mają określone tendencje do wykonywania pewnych czynności, które sprawiają im przyjemność i dają zadowolenie. Na przykład jeden uczeń w wolnych chwilach będzie z zapałem kopał piłkę, a inny zajmował się malarstwem czy pisaniem wierszy. Takie właściwości osoby, związane z rodzajem jej działalności, nazywamy dyspozycjami motywacyjnymi. Są to indywidualne nastawienia i poszczególni ludzie różnią się między sobą zarówno rodzajem dyspozycji motywacyjnych, jak i siłą ich natężenia..
Należy dodać, że im silniejsza motywacja, tym wytrwałej jednostka dąży do wykonania czynności pozwalających osiągnąć określony wynik. Wytrwałość mobilizuje jednostkę do działania, wzmaga wysiłek w dążeniu do osiągnięcia celu, pozwala na dobrą organizację i dobór właściwych środków.
Rodzaj motywów działania ludzkiego w dużej mierze zależy od warunków w jakich jednostka wzrasta. Ale nawet w tych samych warunkach mogą występować u różnych osób różne rodzaje motywów, ukierunkowujących ich działalność na różne cele. Wynika to stąd, że wiele motywów zostało ukształtowanych w indywidualnym doświadczeniu za pośrednictwem czynników zewnętrznych.
W środowisku istnieją różne wzory zachowania, a jednostka przyswaja ten, który najbardziej jej odpowiada. Razem z przyjętym wzorem przyjmuje motywy działania. W wychowaniu należałoby wskazywać cele użyteczne dla jednostki, których osiągnięcie jest możliwe i kształtować najbardziej pożądane motywy działania.
Posted in