Poprzednio omawiane treści dotyczyły mechanizmów aktywi­zujących jednostkę do działania (potrzeby, zadania, cele) i ukie­runkowujących je. Jest to bardzo ważna strona działania powo­dująca przygotowanie go i przewidywanie możliwości jego reali­zacji. Każde działanie celowe, ukierunkowane i świadome można wykonać lepiej lub gorzej, co zależy od różnych czynników. Omó­wimy niektóre z nich, mające zasadniczy wpływ na wykonanie poszczególnych czynności. Skuteczna działalność jednostki uza­leżniona jest od przygotowania jej do wykonania poszczególnych czynności. W zakres przygotowania wchodzą takie czynniki, jak: wiedza, umiejętność, nawyki i sprawności.

Wiedza. Jest to ważny czynnik, gdyż trudno wykonać okre­ślone czynności nie mając do nich przygotowania. Na przykład pielęgniarka nie mając przygotowania do zrobienia zastrzyku nie będzie w stanie wykonać go poprawnie. Żeby móc dobrze pie­lęgnować chorego, trzeba przyswoić sobie dużą wiedzę nie tylko z zakresu pielęgniarstwa, ale i z medycyny, psychologii, socjo­logii. Brak wiedzy może spowodować złe wykonanie czynności i dobrze będzie, jeśli nie zaszkodzi choremu.

Dobrze opanowana wiedza pomaga w ustaleniu właściwego pla­nu działania, doboru form i środków, przewidywania efektów. W planie przewiduje się podział całości działania na poszczegól­ne etapy, rozdzielenie środków, ustalenie kolejności czynności itp. Kolejność wykonywanych czynności ma duże znaczenie dla ca­łokształtu działania, gdyż pozwala na unikanie powrotów do czyn­ności, które powinny być wykonane poprzednio, a zostały pomi­nięte. Braki w wiadomościach dezorganizują działalność, powo­dują złe jej wykonanie i brak zaufania do osoby z brakami wie­dzy.

Umiejętności. Drugim czynnikiem warunkującym powo­dzenie w działaniu jest ukształtowanie umiejętności praktycznych. Umiejętnością nazywa się bezbłędne wykonanie działania przy użyciu właściwych sposobów i uwzględnieniu warunków w jakich działanie jest realizowane. Umiejętności można podzielić na umy­słowe i praktyczne, chociaż czasami trudno je rozdzielić. Przy wykonywaniu jednego rodzaju umiejętności może występować również druga. Umiejętności umysłowe pozwalają na bezbłędne posługiwanie się zasadami, normami, wzorami, pra­wami itp. Pozwalają ponadto na określenie różnic i podobieństw przedmiotów, uogólnianie, abstrahowanie, dowodzenie, formuło­wanie sądów i wniosków.

Umiejętności praktyczne dotyczą działań na przed­miotach i posługiwania się nimi w sposób właściwy. Do umiejęt­ności tego rodzaju należą umiejętności zawodowe i osobiste, ta­kie jak: utrzymanie czystości odzieży, pomieszczeń, w których przebywamy, miejsca pracy itp. Do umiejętności zawodowych na­leży właściwe posługiwanie się narzędziami technicznymi i wszy­stkimi przyborami wchodzącymi w skład działalności zawodowej. Umiejętności praktyczne dzielimy na trzy grupy: proste (elemen­tarne), czynnościowe i złożone.

Umiejętności proste dotyczą wykonania pojedyncze­go ruchu zaobserwowanego przez osobę działającą. Taką umiejęt­nością jest sprawne uchwycenie narzędzia, aby je właściwie po­dać, uchwycenie bandaża, żeby go potem nie obracać w rękach itp. Umiejętnością prostą będą chwyty, przesunięcia, przestawie­nia. Występuje tu najczęściej pojedynczy ruch, którego spraw­ne wykonanie nie jest łatwe, jeśli nie zdobyło się wprawy.

Umiejętności czynnościowe występują wówczas, gdy bezbłędnie wykonujemy kolejno kilka ruchów, tworzących pewną całość. Czynność będzie zatem aktywnością złożoną z po­szczególnych ruchów tworzących zwartą całość. Umiejętnością czynnościową jest np. złożenie strzykawki, a potem zrobienie za­strzyku. Wykonuje się przy tym ruchy proste, połączone w jed­ną całość, pozwalające na osiągnięcie zamierzonego wyniku. Umiejętności czynnościowej nie należy rozumieć jako sumy pro­stych ruchów, ale jako wiele ruchów połączonych w sensowną całość, pozwalającą na osiągnięcie zamierzonego wyniku.

Umiejętności złożone składają się z wielu czynności celowych. Zakres umiejętności złożonych jest bardzo szeroki. Do nich należy umiejętność organizowania opieki pielęgniarskiej dla chorych leczonych na różnych oddziałach, umiejętność przygo­towania tacy z lekarstwami, konserwacji narzędzi, organizacji pracy na danym oddziale.

Sprawność. Następnym czynnikiem gwarantującym dobre wykonanie czynności jest sprawność, będąca wyższym stopniem umiejętności. U tego, kto dopiero zdobywa określoną umiejętność, sprawność jest niewielka, a u tego, kto ją opanował dobrze, sprawność jest wysoka. Między umiejętnością a sprawnością ist­nieje różnica nie tylko w poziomie wykonania działania, ale i w stopniu posługiwania się czynnościami. Mając opanowaną umiejętność posługujemy się jeszcze wieloma ruchami i czynnoś­ciami. Chociaż wszystkie są celowe, to jednak nie wszystkie są konieczne. Sprawnością zatem jest wykonanie danej działalności przy użyciu tylko czynności niezbędnych. Sprawność zdobywa się przez wprawę, ćwiczenie w szybkości wykonania ruchów i czyn­ności prowadzących najkrótszą drogą do zamierzonego celu. Wskaźnikiem sprawności jest zarówno czas potrzebny do wy­konania danej czynności, jak i sposób jej wykonania. Ktoś może pracować szybko, ale niedokładnie, tworząc produkt z brakami, a inny pracując w tym samym czasie daje produkt bez żadnych usterek i braków.

Jedyną metodą, prowadzącą do kształcenia czynności, jest sy­stematyczne ćwiczenie, które wtedy spełnia swoją rolę, kiedy powoduje polepszenie wyników. Powtarzanie ciągle tych samych czynności może nie przynieść poprawy, a tylko znużyć i znudzić. Aby ćwiczenie dało pozytywne efekty, ćwiczący musi wiedzieć co chce osiągnąć. Dopiero, gdy wynik ćwiczenia zostanie uświa­domiony, ćwiczenie spełni swoją rolę i przyczyni się do podwyż­szenia wyników.