Trudności wychowawcze występują wyraźnie na początku i pod koniec nauki szkolnej. Wejście dziecka do szkoły stanowi dla niego moment przełomowy. Wchodzi ono w nowe środowisko, w nowy zespół rówieśników, w nowe obowiązki i wymagania. Zaadaptowanie się do tej sytuacji nie każdemu dziecku przycho­dzi łatwo i czasem powoduje poważne komplikacje zarówno w psychice, jak i zachowaniu. Dziecko tęskni za domem, w któ­rym najczęściej było ośrodkiem zainteresowania, podczas gdy w szkole jest tylko jednym z wielu, nie zawsze włącza się do nauki i nie interesują go zajęcia lekcyjne. Dotyczy to najczęściej jedynaków lub dzieci, które nie chodziły do przedszkola i były wychowywane w cieplarnianej atmosferze domowej. Zajęcie się takimi dziećmi jest konieczne w celu usunięcia czynników hamu­jących, wprowadzania zainteresowania nauką i przystosowania ich zachowania do nowych wymagań stawianych przez szkołę.

Drugi okres trudności wychowawczych przypada między 11 a 13 rokiem życia. Dzieci wchodzą wtedy w okres dojrzewania biolo­gicznego i znajdują się w tak zwanej fazie pokwitania. W orga­nizmie zaczynają intensywnie działać gruczoły wydzielania we­wnętrznego, powodując poważne zmiany w jego funkcjonowaniu. Można je zaobserwować na podstawie funkcjonowania układu nerwowego. Dziecko staje się niecierpliwe, niespokojne lub apa­tyczne. Dla otoczenia jest nieznośne, krnąbrne, a często zło­śliwe.

Ten okres nie musi przebiegać ostro, jeśli zastosuje się odpo­wiednie oddziaływanie wychowawcze. Należy dzieci traktować bardzo wyrozumiale, ale bez daleko posuniętej tolerancji i po­błażania, poświęcić im więcej czasu, a w sytuacjach konflikto­wych stosować perswazję, wyjaśnienia,, tłumaczenia, które na pewno dają skutek, chociaż nie zawsze efekty są natychmiasto­we. Dzieci należy włączać do zespołów rówieśników tworząc z nich drużyny sportowe, koła zainteresowań, wprowadzać do kółek dyskusyjnych, czytelniczych i innych. W życiu zespołowym znacznie łatwiej jest dziecku przezwyciężyć trudności z jakimi się boryka, a jednocześnie zespół wpływa hamująco na niepożą­dane formy zachowania.