Badania zbiorowości pielęgniarek przeprowadziła w naszym kraju I. Rżewska. Objęła nimi 663 pielęgniarki i ustaliła, że są to w przeważającej liczbie osoby młode, nie przekraczające 35 roku życia. Jeżeli chodzi o pochodzenie społeczne pielęgniarek to rekrutują się one przede wszystkim ze środowiska robotniczego, następnie wiejskiego. Najmniej osób jest pochodzenia inteligenckiego. Wśród badanych pielęgniarek 20% pochodziło z miast wojewódzkich, 59% z miast powiatowych, 21% we wsi. Głównym więc źródłem kadr pielęgniarskich są małe miasta. Jakimi motywami kierowały się przyszłe pielęgniarki przy wyborze szkoły pielęgniarskiej? Jako zasadnicze motywy wystąpiły tak zwane motywy wynikające z cech osobistych. Należą tutaj: skłonności osobiste, uzdolnienia i zainteresowania oraz przekonanie o wysokiej wartości zawodu. Drugą grupą motywów były motywy społeczno-sytuacyjne. Do tych ostatnich należą: konieczność szybkiego zdobycia zawodu, niemożność dostania się na wyższą uczelnię, łatwość dostania się do szkoły pielęgniarskiej oraz inne motywy o charakterze społecznym.
Gdzie pielęgniarki pracują po ukończeniu szkoły? Spośród badanych 53% pracowało w szpitalach, 23% w lecznictwie otwartym, 9% w szkolnictwie medycznym, 3% nie pracowało wcale, 12% w administracji, domach dziecka, żłobkach.
A jak układają się stosunki między pielęgniarką a pacjentem? Pacjent przybywający do szpitala przychodzi zwykle z pewnym wyobrażeniem o tym, kim powinna być dla niego pielęgniarka. Zależy to od przynależności społecznej pacjenta, od kultury, w której przebiegał proces jego uspołecznienia. Niektórzy pacjenci przychodząc do szpitala według badań J. Israela oczekują przede wszystkim oparcia emocjonalnego (J. Israel, 1969).
Obserwacja pracy pielęgniarki wskazuje, że występuje ona w bardzo licznych rolach społecznych wobec pacjenta. Są to następujące role: interpretatora, wychowawcy, zastępczyni rodziny, osoby zaufanej. Rola interpretatora spełniana jest wobec pacjenta, jego rodziny i lekarza. W dwóch pierwszych przypadkach role polegają na wyjaśnianiu pacjentowi i jego rodzinie, co się z nim dzieje, jak przedstawia się jego sytuacja. Lekarzowi pielęgniarka przekazuje informacje o stanie zdrowia i zachowaniu pacjenta. Rola wychowawcy polega na uczeniu pacjenta właściwego zachowania w sytuacji, w której, się znalazł. Rola zastępczyni rodziny wyraża się w zapewnieniu poczucia bezpieczeństwa pacjentowi.
Z tym problemem związana jest następna rola ? osoby zaufanej. Pacjent w sytuacji zagrożenia chorobą poszukuje kogoś, komu mógłby się zwierzyć ? tą osobą bywa zwykle pielęgniarka.
Role pielęgniarki można też dzielić na: instrumentalne oraz ekspresyjne. Rola instrumentalna polega na spełnianiu opieki pielęgniarskiej, wykonywaniu zabiegów oraz organizowaniu pracy. Do roli ekspresyjnej należą także zachowania pielęgniarki, które poprawiają samopoczucie pacjenta, stwarzają spokojną, pogodną atmosferę ułatwiającą choremu przystosowanie się do warunków szpitalnych.
Jaki powinien być stosunek pielęgniarki do pacjenta? Według Florence Nightingale, pielęgniarka powinna wykazywać potrójne zainteresowanie pacjentem. Pierwsze zainteresowanie charakteryzuje rozumne podejście do przypadku chorobowego, drugie ? serdeczny stosunek do chorego, a trzecie polega na technicznym i pielęgnacyjnym podejściu do pacjenta. Badane przez I. Rżewską pielęgniarki wskazują na konieczność posiadania przez pielęgniarkę poczucia odpowiedzialności i skrupulatności w wykonywaniu zaleceń lekarza, cierpliwości i spokoju oraz zainteresowania dla radości i trosk człowieka chorego.
Nieco inny charakter ma praca pielęgniarki wiejskiej. Jej pozycja w społecznym systemie zdrowia jest wysoka. Wynika to między innymi z bardzo różnorodnych zadań, jakie pielęgniarka spełnia w tym środowisku. Należą do nich: opieka nad dziećmi (szczepienia i wizyty patronażowe), praca w gabinecie zabiegowym, w higienie szkolnej, w rejestracji, praca administracyjna i praca w środowisku. W ramach tej ostatniej prowadzona jest oświata sanitarna, współdziałanie z różnymi organizacjami w terenie, np. z PCK, PKPS (S. Kosiński, 1977).