Uczenie się różnych treści, czy czynności nie przebiega jedno­stajnie, ani jego efekty nie narastają jednakowo. Są w nim mo­menty dużego przyrostu efektów, jak i zahamowania, a nawet czasami spadek przyrostu. Uczenie się poszczególnych treści przebiega więc różnie, ale można w nim ustalić ogólne prawidło­wości. Najogólniejsza prawidłowość wyraża się w tym, że w miarę postępu uczenia przyrosty wiadomości czy wprawy stają się co­raz mniejsze. Tę zależność obrazują krzywe uczenia się, zwane również krzywymi ćwiczenia, ponieważ uczący się powięk­sza nie tylko ilościowo swój zasób wiadomości, ale równocześnie ćwiczy się w różnych czynnościach uczenia się. Jeśli na układzie współrzędnych umieścimy: na prostej odciętej liczbę prób, a na prostej rzędnej liczbę opanowanych elementów, to w miarę zwięk­szania się liczby prób, będzie nierównomiernie wzrastać liczba opanowanych elementów.

Na krzywej znajdują się takie punkty, w których nie ma żad­nego przyrostu., a kolejna próba nie daje dalszych wyników. Są to momenty zastoju w uczeniu się.

Krzywe uczenia się mają różny kształt, zależny od szybkości uczenia się, rodzaju treści czy innych czynników. Dla uczących się szybko, krzywa przyjmuje często kształt litery S. W tym przypadku uczenie się przebiega początkowo wolno, potem rap­townie wzrasta, aby pod koniec stać się znów powolniejsze. Prze­bieg krzywych uczenia się i ich obraz graficzny zależy w dużej mierze od cech indywidualnych uczącego się. Różnice indywidualne występują pod względem szybkości uczenia się, liczby prób (powtórzeń) potrzebnych do wyuczenia się i czasu niezbęd­nego do opanowania danych treści czy czynności.

Pamięć osób uczących się nie jest doskonała i najlepiej zapa­miętany tekst po pewnym czasie ulega zapomnieniu. Zjawisko to można przedstawić na krzywych zapominania. Eks­perymenty przeprowadzone w tym zakresie wykazują, że typowa krzywa zapominania początkowo gwałtownie opada, a po pew­nym czasie dopiero stopniowo obniża się. Początkowo więc pro­ces zapominania jest bardzo szybki, a potem staje się coraz po­wolniejszy. Szybkość zapominania jest bardzo różna i również zależy od cech indywidualnych pamięci jednostki, nastawienia na zatrzymanie w pamięci danego materiału. Prawidłowości wy­stępujące podczas zapominania jako pierwszy ustalił psycholog amerykański E. Ebbinghaus i przedstawił proces zapominania na krzywej. Zapominanie zależy również od rodzaju materiału. Ma­teriały bezsensowne zapomina się prędzej od sensownych. Za­pominaniu zapobiega stałe powracanie do opanowanego materia­łu i powtarzanie go. Tę zasadę należy stosować do wszystkich treści ważnych w nauce szkolnej, mających zastosowanie znacz­nie rozleglejsze niż przygotowanie ich na najbliższą lekcję czy do najbliższego odpytywania.

Znajomość krzywych uczenia się i zapominania ma duże zna­czenie dla każdego ucznia. Pozwala mu na właściwe dawkowa­nie treści, które ma zapamiętać i na prawidłowe rozłożenie przerw w momentach zastoju. Jeśli wiadomo, że najwięcej materiału za­pomina się zaraz po wyuczeniu się, to trzeba najwięcej powtó­rzeń wykonywać zaraz na początku wyuczonego materiału. Wów­czas zapobiega się ich zapominaniu.