Następnym zagadnieniem dotyczącym wpływu poprzedniego materiału na uczenie się następnego jest szukanie odpowiedzi na pytanie, czy zdobyta wprawa w jednej dziedzinie może być prze­noszona na inne dziedziny i w jakim stopniu jest to możliwe. Zwolennicy kształcenia formalnego uważali, że uczenie się ję­zyków starożytnych ma duży wpływ na podnoszenie ogólnego poziomu inteligencji i rozwoju funkcji umysłowych uczącego się. Późniejsze badania wykazały niesłuszność tych poglądów, cho­ciaż w innych dziedzinach jest to możliwe. To przenoszenie wpra­wy z jednej dziedziny na działalność drugiej nazywamy transfe­rem.

Badania nad teoretycznymi podstawami transferu pozwoliły wy­odrębnić dwa jego rodzaje: specyficzny i niespecyficzny, czyli ogólny. Transfer specyficzny występuje w sytuacjach podobnych, gdzie wpływ poprzedniego doświadczenia na nowe czynności jest duży. Z tego rodzaju wpływem spotykamy się podczas ucze­nia się treści, w których występują elementy już wcześniej prze­rabiane. Transfer niespecyficzny występuje wtedy, gdy wprawa zdobyta w jednej dziedzinie jest przenoszona na inną pozornie z nią nie związaną. Odgrywa on poważną rolę w uczeniu się zasad mających zastosowanie w różnych sytuacjach, sposobów rozwią­zywania zadań określonego typu, metod uczenia się. Dlatego nie­którzy mówią o nim jako o transferze zasad, sposobów, metod.

Badania psychologów radzieckich wykazały, że dzieci, które zdobyły technikę uczenia się przez kojarzenie słów z przedmio­tami, uzyskiwały lepsze wyniki ucząc się nowych szeregów słów niż te, które tej techniki nie znały. Dlatego transfer niespecyficz­ny określany jest jako ?nauka uczenia się”, polegająca na znale­zieniu ogólnej zasady w uczeniu się lub pozwalająca na uniknię­cie wielu błędów w postępowaniu w zupełnie nowej sytuacji. Przykładem takiego postępowania jest podane przez E. R. Hilgarda (1968) strzelanie do tarcz zanurzonych w wodzie na małej głębokości. Dwie grupy chłopców uczyły się strzelać do wymie­nionych tarcz. Gdy osiągnęli pewną wprawę, jedną grupę uczono zasady załamywania się światła w wodzie, a drugiej nie. Kiedy po pewnym czasie przystąpiono do strzelania do tarcz zanurzo­nych głębiej, grupa uczona zasady uzyskała znacznie lepsze wy­niki w nowej sytuacji od grupy, która nie znała tej zasady.

Jeśli poprzednie uczenie się pomaga w opanowaniu nowych treści lub czynności i wpływa na nie, to mamy do czynienia z transferem pozytywnym, a jeśli przeszkadza lub je utrudnia, to wtedy występuje transfer negatywny. Na podstawie badań usta­lono warunki, w których zachodzi jeden i drugi rodzaj transferu.