Grupy rówieśnicze należą do grup pierwotnych. Grupy te powstają począwszy od wieku przedszkolnego. Są to grupy osób w zbliżonym wieku, dążące do zaspokojenia tych potrzeb psy­chicznych i społecznych, które nie są zaspokajane w rodzinie czy np. w szkole. Liczebność tych grup jest nieduża, powstają one spontanicznie, często trwają krótko. Ich organizacja wewnętrzna jest prosta, małe w nich zróżnicowanie pozycji i ról społecznych. Charakter przywództwa w grupach jest bardzo różny. Wśród członków wyróżniają się osoby popularne i niepopularne, popi­sujące się i szukające popularności. Grupy rówieśnicze stanowią dla dzieci i młodzieży zasadnicze grupy odniesienia. Grupa od­niesienia to taka grupa, z którą dana jednostka utożsamia się najsilniej. Taka grupa staje się konkurencją dla rodziny.

Można wyróżnić następujące kategorie grup rówieśniczych: grupy zabawowe, grupy młodzieżowe tzw. paczki, grupy dewia­cyjne, np. gangi albo w szerokim rozumieniu bandy. Scharakte­ryzujemy kolejno wymienione grupy.

Grupy zabawowe pojawiają się około 4 roku życia. Są to grupy, które powstają w czasie organizowania zabawy. Stąd członkowie grupy stale się zmieniają, a same grupy krótko trwa­ją. W grupach tych dzieci uczą się ról osób dorosłych. Tworzą się one w miejscach nie pozostających pod kontrolą dorosłych, np. na niestrzeżonych placach. Grupy te dosyć łatwo przekształ­cają się z grup o właściwych zachowaniach w grupy chuligańskie. Grupy zabawowe w mieście różnią się od podobnych na wsi. Te­matyka zabaw na wsi jest bardziej konkretna. Mniej czasu po­święcają dzieci wiejskie na udział w życiu grupy zabawowej. Ograniczane są w tym przez naukę szkolną, ale także i przez pra­ce w gospodarstwie rolnym, w którym pomagają. Zabawy grup są kontrolowane przez społeczność wiejską, ponieważ wszystko dzieje się na jej oczach. Grupy zabawowe w miastach mają dużo miejsc do swojej dyspozycji, niedostępnych-dla kontroli społecznej. Stanowi to niebezpieczeństwo przeradzania się tych grup w grupy dewiacyjne.

Paczki liczą przeważnie 4?5 osób, rekrutują się spośród młodzieży szkolnej wyższych klas szkoły podstawowej, szkoły średniej i wyższej. Podstawą doboru członków grup jest zwykle podobieństwo postaw i poglądów. Członkami są osoby obojga płci. Charakterystycznymi zajęciami w takich grupach są: wspól­ne wycieczki, uczęszczanie do kawiarni, gra w karty, rozmowy o sprawach płci, zwierzanie się, krytykowanie rodziców, nauczy­cieli. Między członkami występuje silna więź i solidarność, mi­mo słabej organizacji. Na skutek tych cech paczka ma ogromny wpływ na jednostkę. Paczki pochłaniają dużo czasu, często też odciągają młodzież od zasadniczych obowiązków.

Gang czyli banda, jest grupą młodzieży w okresie dojrze­wania i w wieku młodzieńczym. W porównaniu z paczką jest on lepiej zorganizowaną grupą. Występują w nim wyraźnie usta­lone role oraz dominujący przywódca. Dzięki odrębnej organi­zacji grupa taka tworzy swoją subkulturę, tradycje, zasady mo­ralne. Gangi zwykle są w opozycji wobec społeczeństwa ludzi dorosłych, ich aktywność ma charakter społecznie nie akcepto­wany, a nawet przestępczy.